Að selja ríkiseign

Nú eru liðnir nákvæmlega fimm mánuðir frá því að fjármálaráðherra seldi aftur eignarhluti ríkisins í Íslandsbanka. 22. mars 2022 var 22,5% hlutur seldur í Íslandsbanka með 2,25 milljarða afslætti til 207 fjárfesta. Salan fór fram með svokölluðu tilboðsfyrirkomulagi sem er sérstaklega miðað að hæfum fagfjárfestum en ekki almennum fjárfestum. Í stuttu máli þýðir það að útboðið er ekki opið og aðgengilegt öllum. Þetta er mikilvægt.

Fljótlega komu í ljós mjög alvarlegar vísbendingar um að margt hefði farið úrskeiðis í söluferlinu. Á nefndarfundum í kjölfarið kom fram að mismunandi kaupendur hefðu verið skertir mismikið, kaupendur fengu ekki að kaupa eins mikið og þau vildu á því verði sem þau buðu. Eins og þingmaður VG í efnahags- og viðskiptanefnd sagði, þá bjuggust allir við því að það væri verið að selja kjölfestufjárfestum. Kynningarnar fyrir bæði fjárlaganefnd og efnahags- og viðskiptanefnd voru þannig.

Það var búist við því að það væru lífeyrissjóðir og aðrir stórir aðilar sem myndu kaupa með það markmið að verða endanlegir eigendur bankans þegar ríkið losaði sig við afganginn af hlutabréfum sínum í bankanum. Þó lífeyrissjóðir hafi keypt mest í þessu útboði þá fengu þeir minna en þeir buðu og stórum hóp smærri fjárfesta var hleypt inn í söluferlið með afslætti, þar á meðal föður fjármálaráðherra.

Nú hefur fjármálaráðherra sagt að hann hafi ekki vitað að faðir hans væri meðal kaupenda og viðurkennir hann þar vanrækslu. Í lokuðu útboði verður ráðherra að vita hvort hann sé að selja tengdum aðilum því það er ekki til skýrara dæmi um spillingu en að selja ættingjum ríkiseigur, hvað þá á afslætti. Skortur á þekkingu er engin afsökun því það er skylda ráðherra að ganga úr skugga um hæfi sitt til þess að taka svona ákvörðun.

Ef ráðherra vissi þetta raunverulega ekki, vanrækir hann starf sitt. Ef ráðherra vissi að faðir hans var kaupandi er það spilling. Vandinn er að við komumst örugglega aldrei að því um hvort brotið er að ræða. Annaðhvort er það. Hjá því verður ekki komist. Svo mikið er skýrt í stjórnsýslulögum.

Við höfum margoft séð ráðherra stíga til hliðar, til dæmis þegar umsækjendur um embætti eru skyldmenni ráðherra. Það gæti aldrei gerst að ráðherra myndi skipa föður sinn sem embættismann og ef það gerðist þá væri aldrei hægt að segja að ráðherra hafi bara ekki vitað að hann væri að skipa föður sinn í embætti.

Þetta vita allir ráðherrar ríkisstjórnarinnar. Þetta vita allir þingmenn ríkisstjórnarinnar. Það er alveg klárt að ráðherra er vanhæfur til þess að ráða föður sinn í vinnu og hann er vanhæfur til þess að selja föður sínum ríkiseigur. Það er merkilegt að ríkisstjórnin þurfi einhverja skýrslu til þess að segja það en þannig virkar samtryggingin.