Kosningastefna Pírata 2021 - Barátta gegn spillingu

Spillingu á hvorki að líða í stjórnkerfinu né annars staðar í samfélaginu. Í fámennu samfélagi eins og Íslandi er mikil hætta á frændhygli, hagsmunaárekstrum og greiðasemi sem er þjóðhagslega mikilvægt að girða fyrir. Spilling kostar samfélagið háar fjárhæðir á hverju ári og leiðir til þess að almannagæði eru færð úr sameiginlegum sjóðum í vasa hinna fáu. Á undanförnum árum hefur íslenskum stjórnvöldum ítrekað verið bent á fjölmarga galla í stjórnkerfi og löggjöf landsins og að ekki hafi verið gert nóg til að koma í veg fyrir spillingu og efla heilindi hjá æðstu valdhöfum. Við Píratar viljum grípa til fjölþættra og tafarlausra aðgerða til að efla varnir og berjast gegn spillingu.

Vinsamlegast sendið spurningar hingað: piratar@piratar.is

Nánar

• Varnir gegn hagsmunaárekstrum
• Tengslin upp á borð
• Endurskoðum reglur um útboð
• Eftirlit og rannsóknir
• Uppljóstranir
• Gagnsæi
• Upplýsingagjöf hins opinbera
• Gjaldfrjálsar upplýsingar
• Eftirlitshlutverk
• Alþingis
• Aðskilnaður löggjafar- og framkvæmdavalds
• Einkaaðilar
• Löggæsla
• Eftirlit með löggæslu

Varnir gegn hagsmunaárekstrum

Endurskoðum siðareglur ráðherra og starfsfólks stjórnarráðsins, setjum á fót sjálfstætt eftirlit með þeim og innleiðum viðurlög við alvarlegum brotum. Samræmum reglur um hagsmunaárekstra opinberra starfsmanna og kjörinna fulltrúa, bæði á þingi og í sveitarstjórnum, til að koma í veg fyrir óæskileg áhrif hagsmunaaðila á opinbera ákvarðanatöku. Tökum lög um varnir gegn hagsmunaárekstrum hjá æðstu handhöfum framkvæmdarvalds til heildarendurskoðunar og stoppum í þau göt sem núverandi stjórnarmeirihluti skildi eftir.

Tengslin upp á borð

Tryggjum að hagsmunaskrár valdhafa séu réttar, tæmandi og aðgengilegar og setjum viðurlög við rangri hagsmunaskráningu, auk þess að útvíkka skilgreiningu hugtaksins hagsmunavörður. Lækkum lágmarks andvirði gjafa sem skrá þarf í opinbera hagsmunaskrá og samræmum reglur sem gilda um gjafir til þingmanna og æðstu stjórnenda innan stjórnarráðsins.

Endurskoðum reglur um útboð

Innleiðum skýrar og samræmdar reglur um framkvæmd útboða. Setjum hámark á hversu mikið má versla við einstaka aðila án útboðs og komum þannig í veg fyrir ítrekuð viðskipti rétt undir útboðsmörkum, eins og dæmi eru um.

Eftirlit og rannsóknir

Eftirlitsstofnanir eiga að hafa valdheimildir, mannskap og fjármagn til að taka á valdníðslu og spillingu, jafnt hjá hinu opinbera sem og í einkageiranum. Byggjum upp eftirlitsstofnanir eftir markvisst niðurrif undanfarinna ríkisstjórna, með sérstaka áherslu á stofnanir sem rannsaka spillingu, efnahagsbrot, skattsvik, samkeppnisbrot og peningaþvætti. Aukum fjárveitingar til héraðssaksóknara og eflum stofnanir á borð við Samkeppniseftirlitið, Ríkisendurskoðanda, Fiskistofu, Umboðsmann Alþingis, Persónuvernd, Skattinn, Neytendastofu, rannsóknarstofu byggingariðnaðarins og endurreisum sjálfstæðan skattrannsóknarstjóra.

Uppljóstranir

Gerum rannsókn á fjárfestingaleið Seðlabanka Íslands og spillingu í íslenskum sjávarútvegi, hérlendis og erlendis. Aukum vernd uppljóstrara með endurskoðun á núgildandi lögum, þar sem íþyngjandi skilyrði gagnvart uppljóstrurum eru felld út. Innleiðum snúningshurðarákvæði um starfsval þeirra sem ljúka störfum hjá eftirlitsstofnunum þannig að þau fari ekki beint til starfa fyrir þær stofnanir og fyrirtæki sem þau höfðu eftirlit með.

Gagnsæi

Setjum heildstæða stefnu um aukningu gagnsæis í opinberri stjórnsýslu, þar sem m.a. verði kveðið á um skipan embættis gagnsæisfulltrúa sem ætlað er að auka gagnsæi á öllum sviðum hins opinbera. Öll gögn hins opinbera sem snerta ekki persónugreinanlega hagsmuni einstaklinga ættu að vera aðgengileg og ókeypis hverjum sem er.

Upplýsingagjöf hins opinbera

Innleiðum upplýsingahyggju hjá hinu opinbera. Stjórnvöld eiga að svara spurningum samkvæmt upplýsingalögum og leggja áherslu á meira gagnsæi en minna. Stjórnvöld eiga að útvega fjölmiðlum þær upplýsingar sem þeir kalla eftir, þegar þeir kalla eftir þeim. Endurskoðum og samræmum starfsreglur upplýsingafulltrúa hins opinbera í þá vegu.

Gjaldfrjálsar upplýsingar

Höldum áfram vinnu við að auka gagnsæi opinberra skráa ríkisins, t.d. fyrirtækjaskrár, hluthafaskrár og gerum upplýsingar þeirra aðgengilegar öllum án endurgjalds. Heimilum frjálsan aðgang að Stjórnartíðindum og Lögbirtingarblaði án endurgjalds.

Eftirlitshlutverk Alþingis

Festum í lög sannleiksskyldu ráðherra og setja viðurlög við því að ljúga að þinginu eða að halda frá því upplýsingum og skýrslum af ásettu ráði. Gerum nefndarfundi Alþingis opna að jafnaði og gefum fastanefndum þingsins heimild til að kveða fólk til skýrslugjafar. Fjölgum aðhaldsverkfærum Alþingis með störfum ráðherra. Tryggjum fjármagn til Umboðsmanns Alþingis fyrir frumkvæðisrannsóknir, aukum vægi eftirlitsheimilda umboðsmanns og gefum honum heimild til að beina bindandi tilmælum til stjórnvalda.

Aðskilnaður löggjafar- og framkvæmdavalds

Ráðherrar ættu ekki sitja á þingi á meðan þeir gegna ráðherraembætti. Tryggjum að samskipti ráðherra eins og símtöl og fundir séu skráð og að fundardagbækur ráðherra séu uppfærðar í rauntíma. Snúum við þróun undanfarinna ára þar sem Alþingi hefur í auknum mæli tekið að starfa sem stimpilstofnun ríkisstjórnarinnar, frekar en sjálfstæður handhafi löggjafarvalds. Tryggjum að brot ráðherra í starfi sæti rannsókn frá handhöfum ákæru- eða lögregluvalds.

Einkaaðilar

Komum í veg fyrir spillandi áhrif fjársterkra einkafyrirtækja á valdhafa. Aukum eftirlit og eflum spillingarvarnir til að koma í veg fyrir mútubrot og tryggja að til staðar séu skýr viðurlög fyrir greiðasemi í þágu einstakra fyrirtækja. Setjum auknar gagnsæiskröfur á fyrirtæki utan markaðar sem ná ákveðinni skilgreindri lágmarksstærð. Aukum gagnsæi um samninga einkafyrirtækja við íslenska ríkið. Setjum á fót óháð endurskoðunarferli sem tryggir hagsmuni ríkis og þjóðar.

Löggæsla

Tryggjum nægjanlegt og fyrirsjáanlegt fjármagn til lögreglu. Hugum að nægjanlegu fjármagni til varnar spillingu og hagsmunaárekstrum innan lögregluembætta. Stöðvum pólitísk afskipti af störfum lögreglu. Tryggjum að auglýst sé í allar stöður innan lögreglu og að ráðið sé í stöður byggt á hæfni. Setjum gagnsæja ferla í kringum endurráðningar og innleiðum snúningshurðarákvæði gagnvart lögreglumönnum til þess að koma í veg fyrir að lögreglumenn verði strax ráðnir til starfa hjá aðilum þar sem hætta er á hagsmunaárekstrum.

Eftirlit með löggæslu

Ráðumst í endurskoðun á siðareglum lögreglu til þess að þær nái betur yfir hagsmunaárekstra og stjórnmálaþáttöku. Eflum þjálfun og fræðslu um siðareglurnar með hagnýtum dæmum og aðgangi að ráðgjöf undir nafnleynd. Setjum á fót raunverulegt sjálfstætt eftirlit með störfum lögreglu og setjum skýr lög um uppljóstraravernd innan lögreglunnar. Endurskoðum lögreglulög með það að markmiði að tryggja að beiting þeirra brjóti ekki á rétti almennings til friðsamra mótmæla.

Stefnan byggir á: Stefna um baráttu gegn spillingu